Supstrat, njegov sastav. Paradajz i paprika su povrtarske vrste koje se najčešće gaje u zatvorenom prostoru i na otvorenom polju. Česte smene kultura u zaštićenom prostoru, produženje dužine proizvodnje i potrošnje svežih plodova na otvorenom polju, uslovljava proizvodnju iz rasada.
U svetu, a i kod nas, sve više se rasad proizvodi u kontejnerima po sistemu zaštićenog korena. Ova proizvodnja se odlikuje povećanim brojem biljaka po jedinici površine u odnosu na tradicionalan način gajenja, čime se postiže bolje iskorišćenje zaštićenog prostora i štedi energija. Rasad proizveden u kontejnerima pogodan je za transport i daje mogućnost sukcesivne setve ako to diktiraju vremenski uslovi u toku sadnje.
Povećan broj biljaka kod ovog načina proizvodnje zahteva osiguranu integralnu ishranu, kako po vrstama i obliku hraniva tako i po mestu aplikacije. Sprovođenje ovakvog načina ishrane biljaka omogućeno je postojanjem široke palete proizvoda-supstrata. U našoj proizvodnji susreću se različiti supstrati, uglavnom inostrani ali se sve više nude i domaći proizvodi. Kvalitetan supstrat mora da ima dobar vodno-vazdušni režim, da je bogat organskim materijama i lakopristupačnim hranivima. Supstrati treba da su ujednačeni i postojani, neutralni do slabo kisele reakcije, bez prisustva ostataka pesticida, teških metala, bolesti, štetočina i korova.
Osnovnu komponentu supstrata najčešće čine treseti. Oni imaju malu zapreminsku masu (0,2 do 1,0 g/cm³), dobar vodno-vazdušni kapacitet, visok sadržaj organskih materija i humusnih kiselina ali su siromašni lako pristupačnim hrani- vima. U toku razgranje treseta povećava se učešće čvrste faze, što mu smanjuje vodno – vazdušni kapacitet. Za popravku vodno – vazdušnog kapaciteta koriste se komponente mineralnog porekla kao što su perlit, vermikulit i puzolan, a od sintetičkih higromul i agromul.
Supstrat, njegov sastav i značaj za razvoj biljaka
Pored treseta u proizvodnji rasada koriste se komponente organskog porekla – kompost, zgoreo stajnjak, glistenjak i dr. Ovi materijali su neujednačeni jer zavise od kvaliteta izvornog materijala, dužine i stepena razgradnje organske materije, načina čuvanja, negovanja i dezinfe-kcije. Veliku prednost organski supstrati imaju oni koji su obogaćeni zeolitima.
Paprika i paradajz niču sa dva kotiledona listića koji hrane biljku dok se ne razviju prvi stalni listovi. Tačne definicije kvaliteta rasada ne postoje ali je visina biljke jedna od važnijih osobina kojom se kvalitet rasada može odrediti. Ako su biljke niske u vreme rasađivanja, kasniji porast i razviće su usporeni čime se smanjuje rani i ukupan prinos. Suviše izdužen rasadumanjuje njegov kvalitet jer su biljke nežne i osetljive, pre svega u vreme rasadjivanja, a i kasnije ulaze u fazu plodonošenja i daju manji rani i ukupan prinos. Visina rasada može se značajno razlikovati u zavisnosti od supstrata i može biti 2-3 puta viši rasad jedan od drugog. U određenim ispitivanjima na supstratima sa zeolitom postignuta je značajna razlika u visini u odnosu na supstrate bez zeolita.
Takođe je važna osobina za rasad broj stalnih listova, a naročito broj stalnih listova ispod prve cvetne grane koji je u međuzavisnosti ranostasnosti paradajza.
Supstra, njegov sastav – Rasad sa većim brojem stalnih listova nalazi se na višoj etapi organogeneze,što utiče na ranostasnost, ostvarenje ranog i ukupnog prinosa. Broj stalnih listova kreće se od 3 do 8, a kod paprike 7 do 12. Kombinacija samo glistenjaka i zeolita (3:1) nije dala povoljne rezultate.
Masa rasada je važan pokazatelj kvaliteta jer su biljke sa većom masom korena, stabla i listova razvijenije i sposobnije da prebrode stres rasađivanja. Masa rasada treba da iznosi 6,0 do 8,0 g/biljci.Pojava cvetnih pupoljaka i cvetova su najvažniji pokazatelji kvaliteta rasada i njegove ranostasnosti. Smeše supstrata, njegov sastav u nekim istraživanjima su pokazale da su najbolje rezultovale na porast, broj stalnih listova, masu rasada i ranu pojavu cvetova.Takve smeše su uglavnom sa određenim procentom zeolita (od 20 do 30 zapreminskih %).
Tekst pripremio Goran Pavlović
savetodavac PSSS Smederevo
izvor agroinfo